Z niczego nie można się śmiać - to nie jest śmieszne

 

Igor Zalewski (kiedyś jeden z moich ulubionych felietonistów, potem niestety przestał pisać) powiedział ostatnio w Kanale Zero, że prawie z niczego nie można się już śmiać. Z pewnością nie odkrył tego, ale jakoś właśnie jego słowa do mnie dotarły. Może dlatego, że po prostu znam człowieka?

Nie jestem felietonistą satyrycznym. W ogóle to, przynajmniej teoretycznie, daleko mi do komedii.

W zamyśle miałem po prostu pisać o psychiatrii, o elektrowstrząsach i o tego typu rzeczach.

Jednak mój osobisty temperament, a także rodzaj pracy, sprawiają, że bardzo lubię opowiadać rzeczy, które uważam za śmieszne i lubię się śmiać (i to nie tylko z własnych dowcipów - zapewniam!).

Od niemal 40 lat pracuję w oddziale psychiatrycznym zajmującym się przede wszystkim leczeniem depresji. Od lat kieruję tym oddziałem. Każdego dnia przychodzą do mnie ludzie i martwią się. Chciałoby się nawet napisać, że płaczą, ale właśnie zwykle nie płaczą, ponieważ chorzy na depresję w zasadzie nie płaczą. Ale martwić to się martwią. A martwiąc siebie próbują też zamartwić mnie. Byłbym więc zupełnie zamartwiony, a nawet zamartwiały, gdybym się nie śmiał.

Za komuny, bo wtedy zacząłem tam pracować, uważałem, że jest ciężko, ponieważ nie można się śmiać ze wszystkiego.

Nie wiem właściwie czemu tak uważałem, bo to właśnie w tych czasach w Izbie Przyjęć regularnie pojawiała się pani, która twierdziła, że jest w ciąży z generałem Jaruzelskim. To znaczy pan generał wcale nie był sprawcą tej ciąży, a po prostu sam to ciążą był. Ogólnie rzecz biorąc wszyscy uważali, że to zabawna historia, uważała tak również sama pacjentka, choć ona akurat była przekonana, że to prawda. Ale i tak była zdania, że to zabawne. Nikt nam nie zabraniał tak sądzić.

Obecnie nie możemy widzieć niczego zabawnego w obywatelach o innym kolorze skóry (możemy zdaje się śmiać się z białych, ale nie jestem wcale tego pewien..), w obywatelach o masie ciała większej niż przeciętna, ale także mniejszej niż przeciętna, w ludziach starych, ale też i młodych (na pewno dotyczy to także osób w średnim wieku, tyle że nikt nie wie jak ich zdefiniować).

Z pewnością nie można się także śmiać z osób o dowolnych preferencjach seksualnych i uważających się za przedstawicieli dowolnej płci. W zasadzie można się śmiać z osób heteroseksualnych, które wyróżniają tylko dwie płcie. No, ale to jest bardzo trudne, bo przecież nie ma takich osób…

Igor Zalewski powiedział, że ludzie, którzy chcieliby się w ogóle z czegoś śmiać poruszają się jak po polu minowym. Ja niestety sądzę, że jest jeszcze gorzej. Ludzie ci w ogóle przestali się poruszać, bo po prostu już są na polu minowym.

Chętnie opowiadam o swoich wnukach i o swoim psie Borysie. Główną przyczyną tej chętności (czyli chęci) jest to, że bardzo ich wszystkich kocham i chcę się tym uczuciem podzielić z Czytelnikami. Ale przecież nie bez znaczenia jest to, że mogę się choć trochę w ich temacie uśmiechnąć!!

I nie mówię, ani nie myślę, o „naśmiewaniu się”, myślę o niewinnym i całkowicie dobrodusznym uśmiechu.

Co się dzieje wtedy, kiedy z niczego nie wolno się śmiać?

Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę, że nikt nikomu nie zakazuje. Nigdzie nie jest (przynajmniej na razie…) napisane wprost, że nie wolno. Ale świadome jednostki czują atmosferę i zakazują sobie same. Tak, sami sobie zakazujemy śmiechu.

Tylko czy przeciwieństwem śmiechu jest powaga? Bo gdyby tak było to może jeszcze nie byłoby najgorsze. Nudne by było, ale nie najgorsze.

Mam jednak podejrzenie, graniczące z pewnością, że w tym przypadku brak śmiechu może oznaczać co najmniej narastające zniecierpliwienie. A być może nawet agresję? Przynajmniej u niektórych ludzi, to może być nawet agresja.

W takich sytuacjach najlepiej pomyśleć o tym, jak sam człowiek myślał czy zachowywał się w podobnych sytuacjach. Bo w ocenie innych ludzi zawsze można się pomylić. Samego siebie też oczywiście nie ocenia się obiektywnie, ale przy dużym staraniu można, jak sądzę, zminimalizować błąd.

Ja zawsze byłem nastawiony całkowicie neutralnie do kwestii Żydów. W moim dzieciństwie to był temat drażliwy. Pamiętam dobrze rok 1968 i czas wyjazdu z Polski niektórych kolegów i ich rodziców. Pamiętam co się o nich mówiło. I pamiętam dobrze, jestem przekonany, że tak właśnie myślałem, że dla mnie to wszystko była głupota. Antysemityzm nie miał żadnego sensu.

Czy zostałem antysemitą? Jestem przekonany, że nie.

Jednak całe lata zakazu jakiegokolwiek uśmiechu w kwestii pochodzenia żydowskiego zrobiły swoje. Zacząłem odczuwać zniechęcenie, znużenie do wszystkich spraw z tym związanych. To już nie była ta całkowita i łagodna neutralność, którą miałem w sobie wcześniej. To jednak raczej było odczucie typu „odczepcie wy się ode mnie”.

Uświadomiłem sobie to czytając wspaniałe, króciutkie felietoniki (chyba tym były?) Wiecha dotyczące właśnie spraw sądowych z udziałem Żydów.

Wiech zajmował się niemal wyłącznie Żydami, bo po prostu to było śmieszniejsze! Był tam do ogrania cały zakres różnic kulturowych między kulturą polską a kulturą polskich Żydów. I to po prostu było bardzo śmieszne.

Nawiasem mówiąc uzyskanie podobnego (ale jednak wyraźnie gorszego!) efektu po wojnie wymagało od Stefana Wiecheckiego wymyślenia całej grupy społecznej - czegoś w rodzaju szlachetnych meneli z Targówka. Takich ludzi nigdy nie było, jestem o tym przekonany.

Wiech wiedział dobrze, że zmyśla i dlatego gorzej pisał. Bo przecież w formie był świetnej. Ale o Żydach już nie mógł.

Mój apel, sądzę, że skazany na całkowitą bezskuteczność, jest więc taki, żeby wolno nam się było śmiać. Bo śmianie się z czegoś (nie wyśmiewanie przecież!!) jest dobre i ma wyłącznie dobre skutki. A odmawianie sobie i komuś śmiechu może mieć skutki jak najgorsze. I zupełnie odwrotne do zamierzonych. Jestem o tym przekonany.

---

tagi: antysemityzm  śmiech  powody do śmiechu 

	lukasz-swiecicki
	15 grudnia 2024 20:46

11     786    5 zaloguj sie by polubić