Paraskewidekatriafobia czyli wreszcie coś nudnego. Na cześć Jakuba de Molay.

 

Dziś jest piątek 13. Wszyscy się niby z tego śmieją, ale w głębi serca…

Nie mam fobii wymienionej w tytule czyli nie obawiam się „jakoś tak szczególnie” dzisiejszego dnia. No, ale tak nieszczególnie to się obawiam.

Miałem wyjść z dziećmi (tak dokładnie z wnukami) na spacer, ale już przy wyjściu o mało nie uszkodziłem Jurka drążkiem od flagi przyczepianej do wózka. Pociągnąłem za flagę, rzeczona wyskoczyła jak żywa z rowerowego wózka, no i całe szczęście, że nic się nie stało.

Ale ja więcej ryzykował nie będę. Na spacer idzie Babcia. A ja wracam do nudnego tekstu o charakterze naukowym. W związku z tym nie będzie felietonu, bo jeszcze bym coś uszkodził i, na cześć wielkiego mistrza templariuszy Jakuba de Molay, opublikuję to, co udało mi się napisać. Nie ma obowiązku czytać. Choć to wcale aż takie nudne nie jest…

 

Współwystępowanie chorób i zaburzeń psychicznych z chorobami somatycznymi

 

Wprowadzenie

 

Przegląd piśmiennictwa wskazuje, że mamy do czynienia z dwoma, prawdopodobnie częściowo odrębnymi zjawiskami – po pierwsze występowaniem chorób somatycznych u osób chorych psychicznie, i po drugie – występowaniem chorób psychicznych u osób chorych somatycznie.

Rozróżnienie to, oparte w zasadzie na stwierdzeniu, która z tych chorób występowała wcześniej (psychiczna czy somatyczna) może być oczywiście bardzo nieścisłe. Bez wątpienia psychiatrzy mają większą skłonność do przypisywania różnych objawów (somatycznych) chorobom psychicznym, a lekarze innych specjalności mają tendencję dokładnie odwrotną. Mimo wszystko warto, jak się wydaje, odnotować występowanie takich, chyba jednak częściowo odrębnych, zjawisk.

 

Występowanie chorób somatycznych u osób chorych psychicznie

Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że u osób z poważnymi chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa czy depresja nawracająca, obserwuje się wyraźne pogorszenie stanu zdrowia somatycznego, a oczekiwania co do długości życia (life expectancy), przynajmniej w krajach rozwiniętych, są w tej grupie chory zdecydowanie mniejsze (oczekiwana długość życia jest mniejsza), czego przyczyną są w dużym stopniu choroby sercowo-naczyniowe [1-4]. W chwili obecnej szczególnie mocne dowody dotyczą chorób afektywnych i schizofrenii. Na przykład w USA przeciętny oczekiwany okres życia wynosi około 75 lat dla mężczyzn i około 80 lat dla kobiet, natomiast w przypadku osób leczonych w sektorze publicznym z rozpoznaniem schizofrenii i chorób afektywnych jest on obecnie krótszy o co najmniej 30% (!) [1].

Oznacza to, że przedwczesne zgony są w grupie osób chorych psychicznie częstsze o 1,6 do 3,0 razy. 38% tych przedwczesnych zgonów wiąże się z samobójstwami lub zabójstwami, jednak pozostałe 62% jest związane z przyczynami naturalnymi. Nadmierną umieralność w grupie osób chorych psychicznie obserwuje się niezmiennie w wielu różnych badaniach.

Na przykład Saha i wsp. opublikowali przegląd systematyczny dotyczący umieralność w schizofrenii [6]. Przeglądem objęto 37 badań przeprowadzonych w 25 różnych krajach. Średnia standaryzowana umieralność dl wszystkich badanych ze wszystkich powodów (SMR to porównanie umieralności w grupie chorych na schizofrenię vs populacja ogólna) wyliczona w tym badaniu wyniosła 2,58 (95% CI= 1,18 do 5,76). Bardzo interesujące jest stwierdzenie przez autorów wyraźnego zwiększenia umieralności w kolejnych dekadach (średnia wartość SMR wyniosła odpowiednio dla lat 1970-tych, 1980-tych i 1990-tych 1,84; 2,98 i 3,20; p=0,03!!). Trzeba zaznaczyć, że znaczna większość dostępnych danych dotyczy krajów rozwiniętych, jeśli chodzi o kraje rozwijające się to dane są raczej skąpe. Na przykład w cytowanym badaniu Saha i wsp. 74% danych dotyczyło krajów rozwiniętych.

Choć w grupie osób chorych psychicznie stwierdza się niezmiennie duże ryzyko występowania chorób somatycznych, to potrzeby zdrowotne tej grupy pacjentów są w znacznej mierze zaniedbywane. Jest to, jak się wydaje, związane głównie ze stygmatem choroby psychicznej, który, z różnych przyczyn, prowadzi do dyskryminacji osób chorych psychicznie w różnych aspektach funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej.

Znaczenie ma również niejasność co do tego kto właściwie powinien się zajmować chorobami somatycznymi osób chorych psychicznie. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że nie ma takiego problemu, ponieważ powinni to robić ci sami lekarze, którzy zajmują się osobami zdrowymi psychicznie, jednak w praktyce bardzo często okazuje się, że lekarze, którzy nie są psychiatrami odczuwają obawę przed zajmowaniem się chorymi psychicznie i mają poczucie bardzo słabego kontaktu z takimi osobami. Istotny jest także problem refundowania opieki somatycznej zwłaszcza u osób przewlekle leczonych psychiatrycznie.

 

Występowanie chorób/ zaburzeń psychicznych u osób z chorobami somatycznymi

Wyniki wielu badań wskazują na częstsze występowanie zaburzeń psychicznych u osób chorych somatycznie. Do chorób somatycznych w największym stopniu obciążonych współchorobowością psychiatryczną zalicza się choroby metaboliczne, choroby układu pokarmowego i oddechowego, jak również schorzenia kardiologiczne, neurologiczne i mięśniowo-szkieletowe. Należy zwrócić uwagę, że nie udało się jak dotąd stwierdzić silnego powiązania między którymś obszarem chorób somatycznych a chorobami psychicznymi [11]. Wystąpienie zaburzeń psychicznych u osoby chorej somatycznie prowadzi do pogorszenia rokowania, zwiększonego korzystania z pomocy służby zdrowia, zwiększenia kosztów leczenia oraz gorszemu (istotnie) podporządkowaniu się zaleceniom lekarza (compliance) [12-14].

W większości dostępnych badań analizowano częstość występowania chorób psychicznych u osób ze specyficznymi przewlekłymi chorobami somatycznymi takimi jak nowotwory czy astma, a badanymi zaburzeniami psychicznymi były przede wszystkimi zaburzenia lękowe, afektywne i somatyzacyjne. Wiele z tych badań dotyczy populacji osób w podeszłym wieku. Wyniki kilku badań epidemiologicznych wskazują, że zaburzenia psychiczne występują u około 20 do 53% pacjentów leczonych przez lekarzy pierwszego kontaktu z powodu choroby somatycznej [15, 16] , co w praktyce oznacza, że pacjenci ze współwystępującą chorobą somatyczną i zaburzeniem psychicznym mogą stanowić większość wszystkich pacjentów leczonych na poziomie lekarza pierwszego kontaktu.

Należy zwrócić uwagę, że w grupie pierwszej – osoby chore psychicznie u których występują choroby somatyczne chodzi przede wszystkim o pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii, psychozy schizoafektywnej i choroby afektywnej dwubiegunowej [2].

W grupie drugiej, to znaczy grupie osób chorych somatycznie u których wystąpiły zaburzenia psychiczne, badania dotyczą głównie osób z depresją, lękiem, zaburzeniami somatyzacyjnymi [17]. Są to w większości przypadków zupełnie inne problemy z punktu widzenia psychiatrycznego.

 

Wpływ współwystępowania chorób psychicznych i zaburzeń somatycznych na częstość hospitalizacji

W 2022 opublikowano wyniki systematycznego przeglądu i metaanalizy badań dotyczących wpływu współwystępowania poważnych chorób psychicznych i chorób somatycznych na hospitalizacje [18]. Autorzy, po przeprowadzeniu przeglądu 5129 badań, uwzględnili w swoim przeglądzie 50 z nich. Badania dotyczyły współwystępowania chorób psychicznych z cukrzycą (n=21), chorobami sercowo-naczyniowymi (n=19), przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (n=4), chorób nowotworowych (n=3), chorób wątroby (n=1) oraz „licznych zaburzeń somatycznych” (multiple physical health conditions) n=2.

W przypadku większości badań (n=37/50) ich prowadzący koncentrowali się na występującej chorobie psychicznej jako czynniku ryzyka hospitalizacji. W 11 badaniach brano pod uwagę szerszy zestaw czynników ryzyka. W większości przypadków (n=42) badania przeprowadzono z udziałem populacji, które nie były specjalnie dobrane. W 37 badaniach kontrolowano uczestników pod względem wieku i płci, w jednym z badań kontrolowano jedynie płeć, a nie wiek, w jednym z badań kontrolowano wiek ale jedynie w grupie kobiet. W przypadku niemal połowy badań (n=24/50) oceniono ich jakość jako wystarczającą (fair), 19 badań uzyskało ocenę wskazującą na badania wysokiej jakości, jedynie 6 badań oceniono jako słabej jakości.

Ogólnie rzecz biorąc we wszystkich przeprowadzonych analizach wskazano na większe ryzyko hospitalizacji w grupie osób, u których chorobie somatycznej towarzyszyła poważna choroba psychiczna, w porównaniu z osobami, u których takiej choroby psychicznej nie stwierdzono.

 

 

Piśmiennictwo

1. Colton C.W., Manderscheid R.W.: Congruencies in increased mortality rates, years of potential life lost, and causes of death among public health clients in eight states. Prev Chronic Dis. 2006. 3. 2. A42.
2. Fleischhacer W.W., Cetkovitch-Bakmas M., De Hert M. i wsp.: Comorbid somatic illnesses in patients with severe mental disorders: clinical, policy, and research challenges. J Clin Psychiatry. 2008. 69. 514-519.
3. Hennekens C.H.: Increasing global burden of cardiovascular disease in general populations and patients with schizophrenia. J Clin Psychaitry. 2007. 68. S. 4. 4-7.
4. Osby U., Correia N., Brandt L. i wsp.: Time trends in schizophrenia mortality in Stockholm county, Sweden. BMJ 2000. 321. 483-484.
5. 5. Harris E.C., Barraclough B.: Excess mortality of mental disorder. Br J Psychiatry. 1998. 173. 11-53.
6. Saha S., Chant D., McGrath J.: A systematic review of mortality in schizophrenia: is the differnetial mortality gap worsening over time? Arch Gen Psychiatry 2007. 64. 1123-1131.
7. Druss B.G., Bradford W.D., Rosenheck R.A. i wsp.: Quality of medical care and excess mortality in older patients with mental disorders. Arch Gen Psychiatry. 2001. 58. 565-572.
8. Scott K.M., Bruffaerts R., Tsang A. i wsp.: Depression-anxiety relationships with chronic physical conditions: results from the World Mental Health surveys. J Affect Disord. 2007. 103. 113-120.
9. Katon W., Lin E.H.B., Kroenke K.: The association of depression and anxiety with medical symptom burden in patients with chronić medical illness. Gen Hosp Psychiatry. 2007. 29. 147-155.
10. Harter M., Baumeister H., Reuter K. i wsp.: Increased 12-month prevalence rates of mental disorders in patients with chronic somatic disease. Psychoter Psychosom. 2007. 76. 354-360.
11. Lyness J.M., Niculescu A., Reynolds C.F. i wsp.: The relationship of medical comorbidity and depression in older, primary care patients. Psychosomatics. 2006. 47. 435-439.
12. Edge L.E.: Major depression in individuals with chronić medical disorders: prevalence, correlates and association with health resource utilization, lost productivity and functional disability. Gen Hosp Psychiatry. 2007. 29. 409-416.
13. Simon G.E., Katon W.J., Lin E.H. i wsp.: Cost-efectiveness of systematic depression treatment among people with diabetes mellitus. Arch Gen Psychiatry 2007. 64. 65-72.
14. Scott K.M., Von Korkoff M., Alonso J. i wsp.: Mental-physical co-morbidity and its relationship with disability: results from the World Mental Health Surveys. Psychol Med. 2009. 39. 33-43.
15. Ansseau M., Dierick M., Buntinkx F. i wsp.: High prevalence of mental disorders in primary care. J Affect Disord. 2004. 78. 49-55.
16. Toft T., Fink P., Oernboel E. i wsp.: Mental disorders in primary care: prevalence and co-morbidity among disorders. Results from the Functional Illness in Primary Care study. Psychol Med. 2005. 35. 1175-1184.
17. Gili M., Comas A., Garcia-Garcia M. i wsp.: Comorbidity between common mental disorders and chronić somatic diseases in primary care patients. Gen Hosp Psychiat. 2010. 32. 240-245.
18. Launders N., Dotsikas K., Marston L. i wsp. The impact of comorbic severe menatl illness and common chronić physical health conditions on hospitalisation: a systematic review and meta-analysis. PLoS ONE. 17 (18): e0272498.

---

tagi: piątek trzynastego  współwystępowanie 

	lukasz-swiecicki
	13 czerwca 2025 13:41

0     178    2 zaloguj sie by polubić