Odmierzanie czasu

 

„Kiedyś ojciec nieboszczyk powiedział nam, że nie można odmierzać czasu w dniach, tak jak pieniądze odmierza się w pesos, bo pesos są jednakowe a każdy dzień jest inny, może nawet każda godzina”.

Jorge Luis Borges „Raport Brodiego”.

 

Pewnie moim Czytelnikom nie trzeba tego tłumaczyć. Ja nie od razu na to wpadłem, ale z pewnością nie jestem specjalnie bystry.

Otóż Borges nie mówi, jak mi się początkowo wydawało, że każdego dnia co innego się wydarza! Co to byłoby za odkrycie?? Że nie żyjemy w „Dniu świstaka”?? Kurczaki, to dopiero nowina…

Nie chodzi wcale o to, że inna jest treść każdego dnia, bo to jest oczywiste dla każdego. Nie o tym pisze Borges. Zdaniem Borgesa (tak to rozumiem) to forma każdego dnia jest inna, może nawet (bo tego autor nie wie na pewno!!) forma każdej godziny. A treść jak to treść – wypełnia sobą formę i tyle.

Jest również w psychiatrii taka kategoria, która nazywa się „formalne zaburzenia myślenia”. Nie w tym sensie, chyba zresztą obecnie zapomnianym, a pochodzącym, jak mi się wydaje z gwary warszawskiej: „on to formalnie ma zaburzenia myślenia”. To gwarowe „formalnie” oznaczało cos w rodzaju „naprawdę” czy też „normalnie”. Jak bynajmniej i przynajmniej. Tak mi się bynajmniej wydaje..

Ale z formalnymi zaburzeniami myślenia nie o to chodzi, że one są prawdziwe, a inne są nieprawdziwe. Rzecz polega na tym raczej, że być może formalne zaburzenia myślenia są pierwotne, ale bardzo trudne do zauważania.

Wiem, że to się może wydać niezbyt zrozumiałe, dlatego postaram się dać przykład. Ale musze przyznać, że jest to bardzo trudne do opisania.

Jeden z moich ulubionych pacjentów, jak najbardziej rzeczywiście istniejący pan Janek (imię umowne) miał kiedyś taką przygodę, a może to raczej ja miałem przygodę z nim.

Pan Janek obudził się w środku nocy i zaczął zapalać światła we wszystkich salach pacjentów. Pacjenci w zasadzie mocno spali, ale pomału zaczęli się wybudzać. Szykowała się ciężka noc. W tej sytuacji pielęgniarki zdecydowały się wezwać mnie na pomoc. Ogólnie unikały tego, ponieważ nie bez powodu miałem dźwięczny pseudonim (obecnie mówi się nick) – Smerf Maruda. Ale czasem i smerfa trzeba obudzić.

Co było robić? Pogasiłem światła i poprosiłem pana Janka na rozmowę.

- Co pan właściwie wyprawia? Wszystkich pan obudzi!

- Co ja wyprawiam? Raczej co wy wyprawiacie!

- Ale to pan zapala światła.

- No zapalam światła pozycyjne. Przecież jest noc, a widzę, że wy tego nie robicie. To zapalam.

- Jakie znowu światła pozycyjne??

- No a jakie? Jesteśmy wszyscy w kosmicznym pojeździe. To jest chyba jasne nawet dla takiego dyletanta jak pan? – oburzył się pan Janek – no i mkniemy przez Kosmos w kompletnej ciemności. To ktoś się chyba tą sprawą powinien zająć? Ja akurat jestem najbardziej odpowiedzialny. Ale mogę iść spać, bez łaski.

I poszedł spać, a na oddziale zapanował spokój. Pielęgniarki musiały przyznać, że nawet Smerf Maruda coś tam potrafi załatwić..

Spójrzmy jednak na te sprawę z punktu widzenia psychopatologii. Laik może powiedzieć, że pan Janek mówi dziwne rzeczy (a niegrzeczny laik, że opowiada głupoty), jednak z punktu widzenia psychiatry to są raczej urojenia. Tylko czy na pewno?

Co najmniej od czasów Einsteina jest dla każdego jasne, że Ziemia rzeczywiście jest rodzajem pojazdu kosmicznego mknącego z szybkością światła. Pojazdy kosmiczne nie muszą być przecież sztucznymi tworami i nie muszą wyglądać jak pociski!

Zapalanie świateł w domach na Ziemi mogłoby pełnić funkcję zapalania świateł pozycyjnych, choć oczywiście praktyczna użyteczność takiego działania (w perspektywie zderzenia ze statkiem Kosmitów) byłaby byle jaka. Kosmici i tak dostrzegliby Ziemię bez tych świateł. Ale to jest sprawa drugorzędna. Podczas jazdy samochodem też zapala się światła bez specjalnego sensu, bo takie są przepisy i już.

Jeśli więc słowa pana Janka nie zawierają żadnych fałszywych treści, to dlaczego mielibyśmy je nazywać urojeniami?

Treść jest tym, co rzuca się w oczy. Ale co się za nią kryje? Nie myląc się zbytnio w kosmiczno-fizycznej ocenie sytuacji, pan Janek całkowicie rozmija się z oceną sytuacji społecznej i niepotrzebnie budzi współpacjentów, a co gorsza denerwuje pielęgniarki, czego nigdy, ale nigdy nie należy robić bez bardzo wyraźnych powodów!

Problem polega na formie myślenia a nie na jego treści. Z jakiegoś powodu w umyśle pana Janka rzeczy małe wyglądają jak duże, duże jak małe, proporcje między nimi są wyraźnie zakłócone, a poza tym wydaje się, że różne aspekty (np. społeczny) nie są zbytnio brane pod uwagę.

Pisałem już kiedyś o tym, że kilka lat temu w Oxfordzie prowadzono badania dotyczące czysto logicznej strony myślenia u chorych na schizofrenię. Okazuje się, że osoby z ta chorobą myślą bardziej, a nie mniej!, logicznie niż osoby zdrowe. Problem wydaje się nie polegać na treści myślenia, a raczej na jego formie. Na odróżnianiu spraw życiowo nieistotnych od spraw ważnych. A to jest bardziej kwestia formy (czy też proporcji) niż treści!

A jeśli Borges ma rację? Jeśli jego intuicja jest słuszna? Może jest tak, że również poszczególne jednostki czasu, nazywane przez nas dniami lub godzinami, nie różnia się istotnie co do treści? To znaczy oczywiście różnią się pod tym względem, że o godzinie siódmej jem śniadanie, a o 15 obiad, ale nie te różnice są decydujące! Ważniejsza jest forma, którą bardzo trudno zobaczyć.

Może dni i godziny różnią się pod względem długości, albo wzajemnej spójności, albo jakiejś innej wielkości, która nie przychodzi mi w tej chwili do głowy? Nie jest oczywiście kontrargumentem stwierdzenie, że na zegarze godziny są równe. Zrobiliśmy sobie zegar z równymi to mamy równe. Zegar nie mierzy prawdziwego czasu. Prawdziwy czas się odczuwa, a przecież odczuwamy upływ różnych godzin różnie i wcale nie jest to takie proste, że jak jest miło to czas pędzi, a jak przykro – to się wlecze. Czasem tak jest. A czasem nie jest.

A czemu by nie przypuścić (o tym już kiedyś pisałem), że forma godzin jest różna dla różnych ludzi, żyjących obok siebie. Spotykamy młodzieńczych staruszków i postarzałych młodzieńców. Zwykle wiążemy to z ich zdrowiem fizycznym czy kondycją. A przecież jest odwrotnie – ci młodzieńczy maja lepszą kondycję, bo są młodzieńczy, a nie dlatego są młodzieńczy, bo ich kondycja była lepsza. Można być bardzo schorowanym dziadkiem i mieć w sobie dużo młodości i można być bardzo zdrowym, a jednak mocno postarzałym bykiem. Bo może struktura dni była inna.

Jeśli tak jest to nie można odmierzać czasu w dniach, tak jak pieniądze odmierza się w pesos. A jak go odmierzać? O tym wspomniany przez Borgesa nieboszczyk ojciec jakoś się nie zająknął…

Wygląda na to, że tak naprawdę odmierzać czasu w ogóle się nie da. Na wszelki wypadek może lepiej zapalić światła pozycyjne…

---

tagi: czas  treść  forma  formalne zaburzenia myślenia 

	lukasz-swiecicki
	20 stycznia 2023 15:38

22     1093    9 zaloguj sie by polubić