Czym naprawdę są urojenia?

 

Może zamiast zwykłych rozważań o Borysiu i całym Kosmosie od razu powiem, że nie wiem?

No tak, to kuszące, ale nie posunie nas specjalnie do przodu…

Czyli od początku. Napisałem ostatnio o depresji lekoopornej i spotkałem się z tak zwanym pełnym zrozumieniem. Dużo osób przeczytało, dużo było komentarzy. Wywnioskowałem z tego, że mam się trzymać tematu depresji i elektrowstrząsów, a nie pisać o Jańci, Bronku, Tośku i w ogóle…

Uznałem jednak ten wniosek za urojeniowy i wcale nie zamierzam się do niego stosować. A mimo to – pojawiła się sprawa urojeń i nie daje mi spokoju, więc muszę trochę na ten temat.

„Krafft-Ebing uważa przeżycie urojeniowe za jądro szaleństwa. Omamy powstają z urojeń i prowadzą do powstawania urojeń. Zgodnie z jego poglądem poczucie ugłośnienia myśli

jest urojeniem o tym, że omamy są słyszalne także dla innych. Jaspers stwierdza natomiast, że w psychopatologii pojawiły się pewne uproszczenia z powodu braku przejrzystych

i dokładnych analiz”.

Tyle i jeszcze znacznie więcej można przeczytać w mądrym piśmie Nervenartz z 2010 roku w artykule Martina Burgy zatytułowanym „Psychopatologia Ja”.

Każdy Czytelnik moich felietonów przyzna, że zwykle nie cytuję, więc tym bardziej zwracam uwagę na ten cytat.

Z tego króciutkiego fragmentu wynika całkiem wiele.

Po pierwsze, jak widać, urojenia żywo interesowały psychiatrów już w XIX wieku. Nie jestem pewien jak było przedtem i czy były jasno wyodrębniane. Ale w XIX wieku to już z pewnością.

To oczywiście nie jest najważniejszy wniosek. Znacznie ważniejsze wydaje mi się przekonanie, że omamy powstają z urojeń i prowadzą do ich występowania.

Mielibyśmy więc tu do czynienia z typowym dla medycyny błędnym kołem. Z jednej strony osoba doznająca omamów (a więc w tym wypadku głównie słysząca głosy, bo omamy słuchowe to ogromna większość wszystkich realnie występujących halucynacji – oczywiście halucynacje to synonim omamów, wszyscy o tym wiedzą, ale przypominam na wszelki wypadek) musi jakoś wytłumaczyć ich występowanie – stąd też zaczyna mieć urojenia.

Jednak po drugie – występowanie urojeń prowadzi do kolejnych omamów, które znowu, jak można się domyślać, uczestniczą w powstawaniu dalszych urojeń i tak dalej.

Wydaje mi się, nie na podstawie jakichkolwiek rozważań teoretycznych ale po prostu na podstawie wielkiej liczby obserwacji, że w ogóle tak nie jest. Omamy i urojenia wydają się nie mieć ze sobą zbyt wiele wspólnego, w każdym razie nie prowadzą jedne do drugich.

Osoby doznające omamów słuchowych (bo cały czas o tych myślę) uważają je po prostu za coś zupełnie oczywistego. Nie mają powodu, żeby nadawać im jakieś urojeniowe wytłumaczenia, bo po prostu nie mają powodów, żeby je tłumaczyć! Słyszą i już.

Oczywiście nie mają powodu o tym mówić i najczęściej wcale nie mówią! O omamach dowiadujemy się często po fakcie – „były, ale już ich nie ma”, „nie dokuczają za bardzo”, „wiem, że są nieprawdziwe”. Czyli można o nich mówić wtedy, kiedy zanikają.

Z urojeniami jest zupełnie inaczej! O nich się mówi, i to chętnie całkiem. No, może przynajmniej do czasu, kiedy człowiek się zetknie z jakimś obraźliwym niedowierzaniem w tej sprawie.

Urojenia wypowiada się chętnie wtedy, kiedy są silne, dominują, są ważne. Odwrotnie niż w przypadku omamów słuchowych!

W miarę ustępowania omamów mówi się o nich coraz mniej, niechętnie. Ostatnio rozmawiałem z pacjentem hospitalizowanym z powodu incydentu psychozy (nawiasem mówiąc pacjent był hospitalizowany bez zgody, po naprawdę dużych napadach agresji, przywieziony do szpitala przez policje itd. – tydzień!! później został wypisany, bo, zdaniem lekarzy „nie miał już urojeń”!!! To jest temat na inna historię, ale w każdym razie to bzdura. Urojenia nie ustępują w ciągu tygodnia, nawet najlepiej leczone).

Pacjent starał się sprawiać „dobre wrażenie”, wyglądać „na zdrowego”. Poinformował mnie jedynie o tym, że „wiele spraw nie wygląda tak, jak powinno”, „rzeczy są bardzo nieproporcjonalne”, „są dziwne powiązania między sprawami”.

Jednak pytany o szczegóły pacjent wykręcał się od odpowiedzi, mówiąc, że „nie czas teraz, żeby o takich sprawach rozmawiać” i obiecywał mi jedynie „że kiedyś mi wszystko wyjaśni”, „ponieważ ma do mnie zaufanie”.

Zrozumiałem to w ten sposób, że występujące podczas hospitalizacji urojenia nieco przyblakły, obecnie pacjent nie jest ich w taki sposób pewien jak przedtem i nie chce mi ich narzucać, choć sam ma jeszcze wiele wątpliwości. Gdybyśmy rozmawiali o omamach byłoby dokładnie odwrotnie!

Tak więc moim zdaniem omamy nie są przyczyną urojeń. Jedne i drugie może (nie musi!) urodzić ta sama choroba, ale ich mechanizm jest całkowicie inny.

Nie zgadzam się też z drugim pomysłem Kraffta-Ebinga poczucie „ugłośnienia myśli” miałoby być urojeniem dotyczącym tego, iż omamy staną się słyszalne. Wydaje mi się, tyle dowiedziałem się od swoich pacjentów, że urojenia ugłośnienia myśli nie maja w ogóle związku z występowaniem lub niewystępowaniem omamów słuchowych.

Ugłośnienie myśli jest zawsze związane z przekraczaniem bariery „ja”, z wkraczaniem świata do miejsc, które są zastrzeżone wyłącznie dla mnie. Gdyby rzeczywiście z reguły czy tez zawsze towarzyszyły im omamy słuchowe, to pacjentowi byłoby o wiele łatwiej znieść tego typu stan. Tymczasem urojenia paranoidalne (bo o nich teraz mówimy) są jednymi z najprzykrzejszych i najtrudniejszych do zniesienia, częściowo również dlatego, że omamy bardzo często wcale im nie towarzyszą!

Trudno się w tej sytuacji nie zgodzić z twierdzeniem Jaspersa, który skarży się na nadmierne uproszczenia, spowodowane brakiem przejrzystych i dokładnych analiz. Takie właśnie odnosi się wrażenie czytając liczne rozważania na temat psychopatologii urojeń i omamów.

Chciałbym przy tym wszystkim udawać, że naprawdę rozumiem na czym polega differentia specifica urojeń. Ale nie jestem w stanie tego do końca zrozumieć.

Myślę, że umiem dobrze rozpoznawać urojenia. Widzę je wyraźnie (stąd też wiem, że wiele osób jest o wiele za wcześnie wypisywanych ze szpitali i pozostawianych tak naprawdę bez pomocy!).

Jednak nie potrafię dokładnie powiedzieć gdzie chowają się urojenia i co je odróżnia od realnych, zwykłych myśli. Oczywiście mam świadomość tego, że urojenia są „bardziej rzeczywiste niż rzeczywistość” i przedstawiają jakąś „nadrealność”. To właśnie tę cechę potrafię zauważyć, ale dostrzec a precyzyjnie opisać to dwie zupełnie inne rzeczy.

Tak więc w jakimś sensie nie wiem czym są urojenia, choć widzę je zupełnie nieźle, a mam nawet takie dni, kiedy wydaje mi się, że bardzo dobrze!

Borys mi wtedy mówi, żebym ochłonął. I żebym się tak bardzo tym wszystkim nie przejmował, bo mi jeszcze zaszkodzi.

W tej sytuacji wyłączam się. Nie chcę, żeby mi zaszkodziło. Choć tak wyraźnie widzę ten trop na piasku, to przecież nie wiem czy na końcu spotkam siewkę obrożną…

---

tagi: urojenia  omamy  psychopatologia  krafft-ebing 

	lukasz-swiecicki
	21 lipca 2023 18:22

30     1302    10 zaloguj sie by polubić