Co nas pociesza

 

Zacznijmy od tego, o czym pisałem już wiele razy, ale co moim zdaniem, trzeba często powtarzać: osoby chore na depresję mają obniżony nastrój, ale to nie musi oznaczać, że odczuwają smutek. To nie jest paradoks, a jedynie zrozumienie faktu, że nie każdy obniżony nastrój to smutek. Nie na darmo najstarsze polskie słowo na oznaczenie depresji to „tszczyca” (od słowa „tęsknić”, „tesknica”). Uczucie tęsknoty nie jest może przyjemne, ale przecież nie jest jednoznaczne ze smutkiem.. Jeśli więc nie smutek, to może nie powinno się także mówić o pocieszeniu?

 

Gdyby badania, o których chcę wspomnieć dotyczyły jedynie depresji, to rzeczywiście nie byłoby rozsądnie mówić o pocieszaniu. Bo depresję należy leczyć, a pocieszać to można smutnych. No, ale te badania dotyczą z pewnością nie tylko depresji, ale też różnych aspektów ludzkiego dobrostanu, jeśli można się tak wyrazić.

Zacznijmy od młodych. Grasset i wsp. [1] zainteresowali się wahaniami w zarobkach osób w wieku od 23 do 35 roku życia. W zasadzie interesowała ich zmienność tych zarobków, ale między wierszami artykułu można wyczytać, że chodziło jednak o spadki, a nie nagłe i niespodziewane podwyżki.

 

W badaniu wzięło udział 3287 Amerykanów. Badanie było prospektywne i trwało od roku 1990 aż do 2010. Było też nieco przypadkowe, albo może odpryskowe, ponieważ celem głównym była ocena ryzyka choroby wieńcowej. Autorzy szczegółowo opisują zastosowaną przez siebie metodologię, odwołując się raczej do wiedzy ekonomicznej, stąd też musiałem im raczej wierzyć na słowo, że naprawdę zbadali to, co myślą, że zbadali.

 

W każdym razie okazało się, że im więcej nagłych rocznych spadków w dochodach (co najmniej o 25%) tym większe ryzyko wystąpienia objawów depresji, ale także tym większy wskaźnik BMI, a mniejsza aktywność fizyczna. A to nie wszystko. Bo osobom, które nagle dostały mniej pieniędzy wyraźnie popsuły się procesy poznawcze, takie jak szybkość przetwarzania informacji i funkcje wykonawcze, choć pamięć werbalna już jednak nie. Co gorsza spadki w dochodach najwyraźniej powodują zmniejszenie całkowitej objętości mózgu i obniżenie objętości istoty białej. Jak na złość nie wpływają jednak na istotę szarą ani objętość hipokampów. Brzmi to wszystko dość okropnie.

 

Rozumiem, że rada typu socjalistycznego brzmiałaby tak, żeby po prostu te pensje podwyższyć. To pocieszy i spowoduje odrost mózgu. W zasadzie miewam serce po lewej stronie (a do tego ostatnio skutecznie zoperowane), ale obawiam się, że jednak podwyżka nie pomoże.

Moim zdaniem autorzy nie ustalili kierunku związku skutkowo-przyczynowego. Było raczej tak, że osoby, które zaczęły gorzej funkcjonować, bo między innymi, pogorszyła się im struktura mózgu, zaczęły także gorzej zarabiać. A smutne być może zrobiły się dopiero później. Autorzy zresztą wspominają o tym, że spadki w dochodach były powiązane z intensywniejszym paleniem tytoniu i piciem alkoholu… czyli pieniądze chyba jednak nie pocieszą.

A leki przeciwdepresyjne? Arthur i wsp. [2] badali starszych ludzi, ale także przez 20 lat. Pewnie z góry uznali, że pieniądze nie pocieszają, więc oceniali zużycie leków przeciwdepresyjnych i częstość występowania depresji. Badania prowadzono u osób w wieku powyżej 65 roku życia po raz pierwszy w latach 1990-1993, po raz drugi w latach 2008-2011. Oczywiście badano dwie różne grupy, ale porównywalne ze sobą.

 

W pierwszej części uczestniczyło 7635 osób, w drugiej 7762. Za pierwszym razem częstość występowania depresji oceniono na 7,9%, za drugim na 6,8%. Na oko więc sytuacja uległa poprawie, jednak ta różnica nie jest statystycznie istotna – czyli tak naprawdę nie można wykluczyć, że to czysty przypadek. Jednak to dopiero początek zmartwienia. Okazuje się bowiem, że w tym samym czasie częstość przyjmowania leków przeciwdepresyjnych zwiększyła się ponad dwukrotnie – z 4,2 do 10,7%!! Czyli niewielki nieistotny spadek liczby zachorowań na depresję okupiono znacznym zwiększeniem zużycia leków przeciwdepresyjnych.

Wygląda kiepsko. Ale czy to świadczy o tym, że leki przeciwdepresyjne nie działają? Na podstawie tego badania w ogóle nie można odpowiedzieć na tak postawione pytanie! Okazuje się, że w pierwszej z badanych grup (tej z początku lat 90-tych), grupa osób z depresją, które nie dostawały leków przeciwdepresyjnych była dwukrotnie liczniejsza niż grupa osób, które otrzymywały te leki, mimo że w cale nie miały rozpoznanej depresji! Co jeszcze dziwniejsze po 20 latach sytuacja odwróciła się do góry nogami – teraz dwa razy więcej osób otrzymywało leki bez rozpoznania, w porównaniu z tymi, które miały depresje bez leczenia.

Można się w tym całkiem pogubić, widać jednak wyraźnie, że bardzo wiele osób dostaje leki przeciwdepresyjne z jakiegoś innego powodu niż depresja, a co gorsza wiele osób z depresją leków takich nie dostaje. Jak tu więc mówić o wpływie leków na częstość depresji? Musiałby to być wpływ iście metafizyczny! Bo przecież o bezpośredni trudno, kiedy dwa zjawiska nie występują u tej samej grupy chorych – nie ci dostają leki, którzy chorują (w domyśle na depresję).

Skoro nie ma ucieczki w realu i nie pocieszają ani pieniądze, ani leki, to może wyjściem jest ucieczka do świata wirtualnego? To też zostało zbadane.

Niemieccy psychiatrzy [3] badali pozytywne i negatywne zmienne związane ze zdrowiem psychicznym u pacjentów oddziału psychosomatycznego. 336 z badanych osób korzystało z Facebooka*, a 265 pacjentów (podobnie do mnie) nie robiło tego (być może tak jak ja nie wiedziały po co się to właściwie robi?). Okazało się, że czynniki negatywne (depresyjność, zaburzenia snu, skargi na dolegliwości somatyczne) występują istotnie częściej, a pozytywne (dobrostan społeczny i psychiczny) znacznie rzadziej u użytkowników, w porównaniu z tymi, którzy do Facebooka nie zaglądają. Czy to Facebook tak zaszkodził? Nie musiało tak być. Można raczej sądzić, że ci, którzy od początku czuli się gorzej szukali pocieszenia w swojej wirtualnej społeczności, a zdrowsi jakoś radzili sobie bez tego.

Co więc nas pociesza? Nie pieniądze, ani leki przeciwdepresyjne, ani nawet przeniesienie życia do netu. Mnie na przykład przeglądanie psychiatrycznych artykułów… No i oczywiście pisanie felietonów, zwłaszcza wtedy, kiedy dostaję jakiekolwiek (!!) sygnały, że komuś tej produkcji brakuje.

*. Polska nazwa tego medium to, nie jest to jedynie moje zdanie, „Mordoksiążka”…

Piśmiennictwo

1. Grasset L., Glymour M., Elfassy T. i wsp.: Relation between 20-year income volatility and brain health in midlife. Neurology 2019. Doi: 10.1212/WNL0000000000008463.
2. Arthur A., Savva G., Barnes L. i wsp.: Changing prevalence and treatment of depression among older people over two decades. B J Psych. 2019. Doi: 10.1192/bjp.2019.193
3. Brailovskaia J., Margraf J., Schillack H., Kollner V.: Comparing mental health of Facebook users and Facebook non-users in an inpatient sample in Germany. J Affect Dis. 2019. 259. 376-381.

 

 

---

tagi: depresja  leki przeciwdepresyjne  fb 

	lukasz-swiecicki
	8 listopada 2021 09:48

28     930    4 zaloguj sie by polubić