Ale tak naprawdę to jak było z tym Józefem Stalinem?

 

Kilka dni temu spotkałem pacjenta, który nie widział mnie przez kilka miesięcy. Zafrasował się na mój widok.

- Zgolił pan chyba wąsy?

- Nie nigdy nie miałem.

- Aaa! Brodę pan zapuścił!

- Nie, nigdy nie goliłem.

- To co właściwie z panem jest?

- Nic specjalnego. Zestarzałem się.

Stalin, Józef Wissarionowicz, próbował zrobić odwrotnie. Zapuścił wąsy, zgolił brodę (którą nosił jako Koba), i chciał się nie zestarzeć. Bo nie był zwykłym frajerem, takim jak ja. Ale punkt trzeci mu nie wyszedł i zestarzał się nieładnie.

Podsumujmy fakty o znaczeniu klinicznym. W dzieciństwie niemal na pewno bity (przez ojca), a w szkole raczej na pewno wyśmiewany i prześladowany. To samo w sobie jeszcze nic takiego. Ale Soso był do tego bardzo, bardzo ambitny, bardzo wytrwały i bardzo inteligentny. Skąd wiadomo – udowodnił w późniejszym życiu. A takie cechy się przecież nie pojawiają znikąd.

W wieku młodzieńczym ten kiepsko traktowany chłopiec początkowo postanowił zostać prymusem, uczyć się lepiej od innych i w ten sposób im pokazać. Robił tak, bo mógł. Gdyby był głupkowaty to raczej by ich bił, ale na razie nie musiał. Potem jednak został łobuzem, ponieważ, tak jak wielu ludzi w tej grupie wiekowej, doszedł do wniosku, że jest to szybszy i pewniejszy sposób na zdobycie szacunku. I zazwyczaj tak właśnie jest.

Ponieważ w tym czasie zetknął się z jakimś rodzajem ruchu rewolucyjnego. Cholera wie, czy to można było wtedy nazwać ruchem komunistycznym, ale na pewno byli to ludzie, którzy chcieli… No co chcieli? Zmieniać? W zmienianiu nie ma nic zabawnego. Chcieli burzyć. Najpierw zburzymy – potem zobaczymy. Wyglądało to fajnie, więc się przyłączył.

Potem na różnych niezwykle miłych i łagodnych zesłaniach mógł podbudować teoretycznie to, co i tak chciał zrobić. I na tym by się to wszystko skończyło. Jeśli chodzi o Stalina to sam z siebie nie mógłby już zrobić więcej. Z tą kobitą, co nie pamiętam jak jej było, na Syberii w sumie nie było mu jakoś bardzo źle, no i zaczynał już być tak mniej więcej czterdziestolatkiem.

Ale z Aurory wystrzał padł, wszystko się zgrabnie pochrzaniło, otworzyły się możliwości dla działaczy niezbyt może młodych lecz już wypróbowanych. Józef włączył piąty bieg, został Stalinem i zaczął robić karierę menadżerską w korpo. A, że to było specyficzne korpo to i karierę się specyficznie robiło. Niczym się, tak sądzę, na tym etapie nie różnił od Kamieniewa, Mołotowa, Malenkowa, Trockiego – no nie Trocki był dość głupi, więc od niego to może się i różnił, i od wielu innych. Nie różnił się z psychiatrycznego punktu widzenia. O to mi chodzi.

To, że akurat Stalin znalazł się na samym szczycie piramidy i to, że ta piramida była taka, jaka właśnie była nie ma żadnego związku z psychopatologią. Myślę, że w żadnym wypadku nie można powiedzieć, że Stalin wygrywał w konkurencji ponieważ był najbardziej zaburzony. Sensownie byłoby raczej przyjąć, że było odwrotnie.

Na samym początku wojny był taki moment, kiedy prawdopodobnie Stalin miał reakcję depresyjną. Tak bym tłumaczył jego zniknięcie i zamilknięcie, które łącznie trwało chyba kilka tygodni. Potem wrócił, otrząsnął się i jechał dalej.

A potem był już stary i był niewolnikiem tego, co zrobił wcześniej. Wprowadził swój los w głębokie koleiny i nie mógł z nich wyjechać. Był chorobliwie podejrzliwy, w takim sensie, w jakim zdarza się to samotnym staruszkom. Myślał, że lekarze chcą go otruć, ale to nie było podejrzenie typu urojeniowego. To było takie starcze grymaszenie. Ciągle słyszę jak ktoś mówi, że lekarze go trują, to jest niemal taki związek frazeologiczny. W końcu kto ma człowieka truć jak nie lekarze? Może piekarze? Przecież to by było straszne.

Ale w takim razie co ja właściwie chcę powiedzieć? Że Stalin był zdrowy? Z całą pewnością na jaką mnie stać po długim psychiatrycznym życiu sądzę, że owszem. W znaczeniu choroby psychicznej o typie psychozy – Stalin był zdrowy. Nie miał żadnych urojeń i umieszczenie jego nazwiska w haśle Wikipedii o urojeniach nie ma za grosz sensu.

Ale czy chcę powiedzieć, że „wszystko było ze Stalinem dobrze”. No nie. Nie trzeba do tego być psychiatrą, żeby zobaczyć, że nie było dobrze. Nie umiał kochać ludzi (być może poza swoją córką), krzywdził ludzi, kazał zabijać ludzi, powodował rozmyślnie sytuacje w których ludzie ginęli (choćby jak podczas Wielkiego Głodu – nie trzeba było być geniuszem, żeby wiedzieć, że odebranie ludziom ziarna na zasiew spowoduje straszny głód w następnym roku i, że ludzie umrą) i co najważniejsze – nie próbował tego naprawić. W tym sensie działał tak, jakby sumienia nie miał. Choć wiem dobrze, że je miał – po prostu każdy je ma i nawet taki Stalin nie może przed tym uciec.

Czy chcę przez to powiedzieć, że Stalin był jakimś mitycznym „psychopatą”? Nie. Bo nie wiem co to jest psychopata. W tym sensie nie wiem. Myślę, że wszelkie doszukiwanie się wyjasnień w sferze nieprawidłowo funkcjonującej psychiki ostatecznie będzie w tym przypadku, i w innych podobnych przypadkach, usprawiedliwianiem. Że co prawda morderca, okrutny itd., no ale miał dzieciństwo ciężkie. A jakby miał lekkie, to mógłby je odbierać jako ciężkie. A jakby nie odbierał – to mogłaby go żona zdradzać. A jakby jednak nie zdradzała – to mogłaby być męcząca. Wszystko jest jakieś i wszystko jakoś działa.

Moim zdaniem chodzi w tym wszystkim o coś zupełnie innego i o tym właśnie pisałem. Były etapy mojego życia, które wyglądały podobnie do życia Stalina, próbowałem je nawet zidentyfikować. Nie dlatego, że jestem jakiś szczególny, a jedynie dlatego, że po prostu wszyscy ludzie mają pewne etapy życia podobne do siebie, a inne niepodobne. Z tego wynika, że w pewnych okolicznościach, po podjęciu pewnych decyzji i wyborów każdy z nas ma spory potencjał do zrobienia zła, a nawet dużego zła. A to oznacza, że wszelkie planowane zmiany musimy zaczynać od siebie.

I wcale nie chcę powiedzieć, że najpierw oceńmy, poznajmy, zdiagnozujmy siebie – a potem przejdziemy do innych. Wcale tak nie jest. Jeśli poświęcimy się wystarczająco mocno poznaniu i ocenie siebie i swoich wyborów, jeśli zrobimy to wystarczająco solidnie – to całkowicie minie nam ochota na robienie tego z kimkolwiek innym. Choćby i Stalinem.

Tak więc moja ocena sytuacji kończy się w momencie, kiedy uznaję, że nie był chory psychicznie czyli odpowiadał za swoje czyny. A to dlaczego robił to co robił, to do mnie nie należy. To mnie przerasta i tym się nie powinienem interesować. To były rzeczy złe i wymagały ukarania, ale nie ma adekwatnej kary dla mordercy milionów. Przecież nie ma nawet dla mordercy, który zabił jednego człowieka. To przekracza nasze możliwości.

Stalin był zdrowy w granicach ludzkich możliwości bycia zdrowym. My wszyscy jesteśmy zdrowi. Jesteśmy w tym samym zbiorze. Psychiatra umywa ręce.

---

tagi: stalin  zdrowie psychiczne 

	lukasz-swiecicki
	2 grudnia 2021 20:39

23     2056    14 zaloguj sie by polubić